SINDROM DOWN
PENGENALAN
Kanak-kanak
dilahirkan berbeza-beza dan unik dari segi keupayaan fizikal dan kognitif.
Keunikan dan perbezaan ini perlu
dihargai dan dijaga dengan sebaiknya oleh ibu bapa dan guru. Kanak -kanak
berkeperluan khas atau kanak-kanak istimewa merupakan salah satu cirri
perbezaan individu. Kanak-kanak berkeperluan khas ini merangkumi golongan
kanak-kanak pintar cerdas, kerencatan akal, cacat pendengaran, penglihatan atau
fizikal, bermasalah pembelajaran atau kesihatan serta kanak-kanak yang
mempunyai kecacatan pelbagai. Kanak-kanak berkeperluan khas adalah merujuk
kepada kanak-kanak yang memerlukan perhatian dan penjagaan yang berbeza
berbanding dengan kanak-kanak normal.
Menurut
Nibedita (2003), kanak-kanak yang mempunyai kecacatan pelbagai adalah mereka
yang
mempunyai dua atau lebih kecacatan seperti kecacatan mental disertai masalah
penglihatan, masalah pendengaran serta keadaan yang melumpuhkan. Punca utama
mengapa terjadinya kecacatan pelbagai tidak dapat dipastikan sepenuhnya tetapi
dalam sesetengah keadaan boleh dikesan ketika bayi di dalam kandungan.
Chua
& Koh (1992) mendefinisikan kanak-kanak berkeperluan khas atau “kanak-kanak
luar biasa” sebagai kanak-kanak yang mempunyai perbezaan yang nyata dari segi
kecerdasan, kejasmanian, kemasyarakatan atau pun dari segi rasa hati.
Manakala Garciulo (2003) mendefinisikan
kanak-kanak berkeperluan khas seperti kenyataan di bawah;
"Individuals who differ from societal or community standards
of normalcy. These differences may be due to significant physical, sensory,
kognitif, or behavioral characteristics. Many of these children may require
educational programs customized to their unique needs."
Definisi
Sindrom Down atau pun boleh juga
dikenali trisomy 21 merupakan kecacatan
genetik. Sindrom Down adalah punca utama kanak-kanak terencat akal dan
kecacatan pada bayi yang baru lahir. Ianya dinamakan sempena John Langdon
Down, doktor British yang pertama
kali menggambarkannya pada tahun 1866. Terdapat 3 jenis sindrom Down di
dunia ini iaitu sindrom Down (biasa), translokasi dan mosaik.
Kromosom adalah unit maklumat genetik yang
wujud di dalam setiap sel badan. Untuk manusia yang normal mereka mempunyai 23
pasangan atau 46 kromosom yang terletak dalam lingkungan nucleus (struktur
pusat) setiap sel. Apabila seorang bayi yang dikandung oleh menggabungkan 1 sperma sel
dengan satu telur sel, bayi menerima 23 kromosom daripada ibu bapa
masing-masing, bagi jumlah 46 kromosom. Kadang-kadang, kemalangan dalam
pengeluaran sel sperma atau telur yang menyebabkan sel mengandungi 24 kromosom.Fenomena
ini dinamakan sebagai nondisjunction.
Apabila sel ini rosak, bayi itu akan mempunyai sejumlah 47 kromosom. Kromosom
tambahan di dalam sindrom Down dilabel nombor 21. Atas sebab ini, kewujudan
tiga kromosom itu kadang-kadang dirujuk sebagai trisomy 21 (Lancet, 2003).
Masalah sindrom Down berlaku ketika tidak lama selepas persenyawaan
iaitu semasa fasa di mana sel-sel membahagi dengan cepat. Satu sel membahagi
secara abnormal, mewujudkan satu barisan sel-sel dengan kromosom tambahan 21.
Ini bentuk gangguan genetik dipanggil mozek. Individu dengan sindrom Down jenis
ini mempunyai dua jenis sel: orang-orang yang dengan 46 kromosom (nombor
normal), dan mereka yang mempunyai 47 kromosom (seperti yang berlaku dalam
sindrom Down). Beberapa orang penyelidik telah mencadangkan bahawa individu
dengan jenis borang mozek sindrom Down ini mempunyai tanda-tanda kurang teruk
dan gejala gangguan.
Kromosom - struktur yang membawa maklumat
genetik. Kromosom terletak di dalam setiap sel, dan bertanggungjawab untuk
mengarahkan pembangunan dan fungsi semua sel-sel dalam badan. Bilangan yang
normal ialah 46 (23 pasang).
Sindrom Down yang dipanggil translokasi
pula terjadi apabila semasa pembahagian sel, bilangan 21 kromosom telah pecah
dan serpihan menyertai semula dengan kromosom lain. Terdapat banyak struktur
yang berlainan jenis daripada translakasi, ada yang dibincangkan di bawah.
Dengan penyongsangan, tiada kehilangan bahan genetik, walaupun titik pecah yang
boleh menyebabkan gangguan gen kritikal atau mendekatkan keping dua gen untuk
mewujudkan gabungan gen yang mendorong kanser. Bagaimanpun secara umumnya,
masalah dengan translokasi berlaku dalam
meiosis dan nyata sebagai pengurangan kesuburan.
Dalam translokasi bersaling, dua bukan
homolog kromosom yang pecah dan serpihan pertukaran. Translokasi berlaku dalam
kira-kira 3-4 % kes sindrom Down.
|
Translokasi Bersaling
|
Sindrom Down yang dipanggil mosaic/ mozek
pula terjadi apabila hanya sel yang tertentu sahaja yang mempunyai kelebihan
kromosom 21. Dua peratus adalah pesakit jenis mozek ini dan biasanya keadaan si
pesakit lebih ringan (Lancet, 2003).
Translokasi - Satu istilah
genetik yang merujuk kepada keadaan semasa pembahagian sel di mana
sekeping satu kromosom terputus dan melekat pada kromosom lain.
Sindrom Down berlaku pada kira-kira satu dalam setiap 800-1,000
kelahiran. Ia memberi kesan kepada jumlah yang sama kepada kanak-kanak lelaki
dan perempuan. Kurang daripada 25% daripada kes sindrom Down berlaku disebabkan
oleh kromosom tambahan dalam sel sperma. Majoriti kes sindrom Down berlaku
disebabkan oleh kromosom tambahan 21 dalam sel telur yang dibekalkan oleh ibu
(nondisjunction). Sebagai usia wanita (umur ibu) bertambah, risiko mempunyai
bayi sindrom Down meningkat dengan ketara. Sebagai contoh, pada umur yang lebih
muda, risiko adalah kira-kira satu dalam 4000. Oleh masa yang wanita umur 35,
risiko meningkat kepada salah satu di 400; oleh umur 40 tahun risiko meningkat
kepada satu di 110; dan oleh risiko berusia 45 tahun menjadi salah satu di 35.
Tiada risiko yang meningkat sama ada mosaicism atau translokasi dengan
peningkatan usia ibu. Sindrom Down berlaku sekali dalam setiap 800
kelahiran. Adalah dianggarkan bahawa kira-kira 6,000 kanak-kanak dilahirkan
dengan sindrom Down setiap tahun di
Amerika Syarikat.Sindrom bermakna kehadiran sekumpulan gejala dan tanda yang
boleh menunjukkan kepada sesuatu penyakit ..Keadaan ini bercirikan oleh
gabungan perbezaan besar dan kecil pada struktur badan. Sering kali Sindrom
Down dikaitkan dengan kelemahan keupayaan berfikir (kognitif) dan tumbesaran
kanak-kanak dan juga perwatakan muka. Sindrom Down biasanya dikenal pasti
semasa kelahiran.
Kromosom ialah satu struktur dalam sel yang
membawa bahan genetik sebagai sehelai benang linear DNA terikat kepada protein
pelbagai dalam nukleus sel-sel eukariot, atau sebagai sehelai bulat DNA (atau
RNA dalam sesetengah virus) dalam sitoplasma prokariot dan dalam mitochondrion
dan kloroplas eukariot tertentu. Bagi manusia yang normal bilangan kromosom
mereka ialah 23
KEISTIMEWAAN anak Sindrom Down tidak boleh dinafikan
kerana mereka sentiasa mendapat perhatian, terutama saintis dunia yang tidak
jemu mencari rawatan terbaru untuk meningkatkan keupayaan serta memberi ciri
tersendiri kepada setiap individu.
Sindrom Down berlaku akibat kecacatan
genetik yang tidak dapat dikawal atau dielakkan dan bagaimana pesakit boleh
mempunyai tiga kromosom pada pasangan kromosom ke-21 masih tidak difahami dengan
jelas.
Manusia normal mempunyai 23 pasang kromosom
(bahan baka yang mengandungi maklumat mengenai seseorang). Satu daripada setiap
pasang kromosom diwarisi daripada ibu dan separuh lagi daripada ayah.
Namun bagi pesakit Sindrom Down, kromosom
ke-21 mereka ada tiga. Ini bermakna mereka mempunyai 47 kromosom berbanding
hanya 46 kromosom pada orang normal. Kromosom ketiga pada kromosom ke-21
menyebabkan pelbagai masalah dan menimbulkan ciri-ciri khas Sindrom Down.
Mereka yang mempunyai Sindrom Down berkemungkinan
mempunyai keupayaan kognirif lebih rendah berbanding purata, sering kali antara
sedikit kepada serdahana terencat akal. Kelemahan perkembangan seringkali
ditonjolkan sebagai kecenderungan terhadap pemikiran konkrit atau naïveté.
Sejumlah kecil berhadapan dengan kecacatan akal yang jelas atau teruk.
Kebangkalian Sindrom Down dianggarkan sekitar 1 setiap 800 atau hingga 1 setiap
1,000 kelahiran.
Banyak ciri-ciri fizikal biasa bagi sindrom
Down turut terdapat pada mereka yang mempunyai set kromosom piwaian. Ia
termasuk satu garis bukannya dua pada telapak tangan, mata berbentuk badam
disebabkan lipatan epikanthik pada kelopak mata, anggota lebih pendek, otot
lemah, dan lidah terjulur. Masalah kesihatan berkait dengan pengidap Down
termasuk risiko tinggi bagi kecacatan jantung kongenital, penyakit
gastroesophageal reflux, jangkitan telinga (otitis) berulang, apnea tidur
obstructive sleep apnea, dan kegagalan thyroid.
Campur tangan zaman kanak-kanak awal,
penyaringan bagi masaalah biasa, rawatan perubatan apabila diperlukan,
persekitaran keluarga yang membantu, dan latihan vokational mampu meningkatkan
pembangunan keseluruhan kanak-kanak dengan sindrom Down. Sungguhpun sesetengah
masalah genetik fizikal sindrom Down tidak dapat diatasi, pendidikan dan jagaan
yang betul mampu meningkatkan kualiti kehidupan.
Mereka yang mempunyai sindrom Down mungkin
mempunyai sebahagian atau keseluruhan ciri-ciri fizikal berikut: bukaan mata
bujur dengan lipatan kulit epikanthik pada sudut dalam mata, hipotonia otot
(poor muscle tone), batang hidung leper, satu garis di tapak tangan (juga
dikenali sebagai garis simian), lidah terjulur (disebabkan rongga mulut kecil,
dan lidah membengkak berhampiran tonsil), leher pendek, tompok putih pada iris
dikenali sebagai tompok Brushfield, lentur melampau pada sendi, kecacatan
jantung kongenital, jarak melampau antara ibu jari kaki dengan jari berikutnya,
a single flexion furrow of the fifth finger, and a higher number of ulnar loop
dermatoglyphs.
Penyakit jantung kongenital merupakan
penyakit jantung yang terjadi akibatkelainan dalam perkembangan jantung dan
pembuluh darah, sehingga dapatmengganggu dalam fungsi jantung dan sirkulasi
darah jantung atau yang dapatmengakibatkan sianosis dan asianosis
Kebanyakan individu dengan sindrom Down
mempunyai kecacatan akal sekitar rendah (IQ 50–70) kepada serdahana (IQ 35–50),
Tambahan lagi, mereka dengan sindrom Down berkemungkinan mempunyai kecacatan
teruk yang memberi kesan pada mana-mana sistem badan.
Kekerapan terjadinya penyakit genetik ini
ialah satu pada setiap 800 kelahiran. Risiko menjadi tinggi dengan bertambahnya
umur ibu semasa hamil.
Rajah perbezaan kanak-kanak Sindrom Down.
Punca Sindrom Down
Ciri-ciri Pengidap Sindrom Down
Masih tidak diketahui lagi penyebab utama sindrom Down. Tetapi
pembahagian kromosom yang tidak serata adalah faktor utama penyebab Sindrom
Down untuk ibu yang lanjut umur. Risiko untuk menurunkan baka Sindrom Down
meningkat dengan umur ibu. Risiko adalah 1% jika umur ibu menjangkau 40 ke 44
tahun.
Sindrom Down ini bukanlah penyakit yang diwarisi dari turun
temurun. Ini tidak bermakna satu baka diwarisi dari ibubapa ke anak mereka.
Tetapi dalam 4% kes, bahan kromosom yang lebih itu adalah akibat
ketidakseimbangan dari salah seorang ibubapa yang merupai pembawa kromosom
translokasi.
Sindrom Down boleh dikenalpasti semasa pranatal seperti biopsi
chorionic pada 12 hingga 14 minggu dan amniocentesis pada minggu 16 hingga
minggu ke-18.
Mereka yang mempunyai sindrom Down mungkin mempunyai sebahagian
atau keseluruhan ciri-ciri fizikal berikut: bukaan mata bujur dengan lipatan
kulit epikanthik pada sudut dalam mata, hipotonia otot (poor muscle tone),
batang hidung leper, satu garis di tapak tangan (juga dikenali sebagai garis
simian), lidah terjulur (disebabkan rongga mulut kecil, dan lidah membengkak
berhampiran tonsil), leher pendek, tompok putih pada iris dikenali sebagai
tompok Brushfield, lentur melampau pada sendi, kecacatan jantung kongenital,
jarak melampau antara ibu jari kaki dengan jari berikutnya. Kebanyakan individu
dengan sindrom Down mempunyai kecacatan akal sekitar rendah (IQ 50–70) kepada
serdahana (IQ 35–50). Tambahan lagi, mereka dengan sindrom Down berkemungkinan
mempunyai kecacatan teruk yang memberi kesan pada mana-mana sistem badan.
Sindrom Down adalah kecacatan kromosom bercirikan kehadiran bahan
genetik salinan tambahan pada kromosom 21 manusia, samada keseluruhan (trisomi
21) atau sebahagian (disebabkan translokasi kromosom). Kesan salinan tambahan
ini mempunyai perbezaan jelas antara individual, bergantung kepada tahap
salinan tambahan, latar belakang genetik, faktor persekitaran, dan peluang
rawak. Sindrom Down berlaku pada kesemua populasi manusia, dan kesan
seumpamanya telah di dapati pada spesies lain seperti chimpanzee dan tikus.
Baru-baru ini, penyelidik telah mencipta tikus transgenik dengan kebanyakan
kromosom 21 manusia (tambahan kepada kromosom tikus biasa). Bahan kromosom
tambahan datang dalam pelbagai cara berbeza. Karyotaip manusia biasa hadir
sebagai 46,XX atau 46,XY, menunjukkan 46 kromosom dengan aturan XX bagi betina
dan 46 kromosom dengan aturan XY bagi jantan.
·
Ciri fizikal yang
ketara ialah kanak-kanak ini mempunyai rupa paras yang hampir sama iaitu kulit
berlipat di bahagian mata dan mata yang sepet.
·
kepala yang kecil,
leher yang pendek, lidah terjulur, hidung leper.
·
Tangan yang pendek,
tapak kaki yang lebar dan ibu jari kaki yang pedek.
·
Otot yang lemah
·
Badan yang lebih gemuk dan lebih rendah berbanding kanak-kanak
yang biasa
Wajah seorang budak yang mengidap
Bagaimana Sindrom Down boleh dikesani?
Masalah-Masalah Kesihatan yang Berkaitan
Sindrom Down dan Rawatan
1. Pertumbuhan
yang lambat, kesukaran untuk belajar dan bertutur.
Kanak-kanak pengidap sindrom Down
berkeadaan tidak bermaya dan lembik
semasa lahir, tumbesaran terbantut di peringkat bayi dan kanak-kanak. Disamping
itu juga penerimaan kanak-kanak tersebut lambat dan agak sukar. Disamping itu juga
masalah pertuturan akan berlaku apabila mereka terkebelakang berbanding
kanak-kanak normal.
Kanak-kanak ini akan mendapat faedah yang
besar dari program pengesanan awal, pendidikan khas dan rawatan pertuturan.
Dapatkan maklumat dari doktor atau jururawat anda tentang kemudahan
perkhidmatan pemulihan kanak-kanak berkeperluan khas yang paling hampir dengan
tempat tinggal.
2. Penyakit
jantung kongenital
Kanak-kanak Sindrom Down biasanya lebih
berisiko tinggi untuk dilahirkan dengan penyakit jantung berbanding dengan
kanak-kanak biasa. Doktor akan membuat saringan terhadap kanak-kanak Sindrom
Down untuk mengesan sebarang penyakit jantung kongenital dan merujuk untuk
penilaian lanjut jika perlu. Penyakit ini mungkin memerlukan rawatan perubatan
atau pembedahan.
3. Kecacatan
pertumbuhan perut
Intestinal atresia
Rawatan yang dilakukan kepada pesakit
sindrom Down sebelum ini adalah rawatan komplikasi penyakit. Kanak-kank sindrom
down berisiko mendapat beberapa penyakit iaitu Penyakit jantung kongenital, leukemia
atau kanser lain,sistem masalah imun,,masalah tiroid, tulang, otot, saraf,
masalah pendengaran, mata masalah ,gangguan penyitaan, kelewatan perkembangan, terencat
akal dan penuaan pramatang
Penyakit Alzheimer. Misalnya kalau dia
mengalami masalah jantung, itulah yang dirawat. Begitu juga dia dia berhadapan
dengan masalah usus atau leukemia.
Perlu diingat, buat masa ini penyakit
sindrom down tidak boleh dirawat kerana ia adalah penyakit genetik berkaitan
lebihan kromosom.
Doktor juga boleh membuat jadual ujian saringan tertentu untuk mencari masalah
sebelum gejala-gejala itu berlaku. Ini adalah penting, memandangkan peningkatan
risiko masalah penglihatan dan pendengaran, jangkitan, dan kanser pada orang
dengan sindrom Down.
Rawatan Awal
Adalah satu perkara biasa jika anda
mengalami pelbagai emosi apabila bayi anda mengalami sindrom Down. Walaupun
anda gembira menerima amanah dari yang masa Esa, anda juga tidak terlepas dari
mempelajari penjagaan dan keperluan bagi bayi sindrom Down ini.
Pengesahan penyakit ini dilakukan dengan
ujian darah kanak-kanak itu bagi mengesan kehadiran kromosom tambahan kromosom
nombor 21. Ujian juga boleh dilakukan semasa kehamilan melalui ujian darah,
pemeriksaan ultrasound atau analisis cecair mentuban (amniotic fluid). Tempoh
menunggu ini boleh menjadi sangat sukar, lebih-lebih lagi jika keputusan ujian
awal yang tidak menentu dan bayi anda hanya mempunyai ciri-ciri halus sindrom
Down.
Bayi yang sindrom Down haruslah menjalani
pemeriksaan rutin dan pelbagai ujian pada bulan pertama. Ujian ini digunakan
untuk memantau keadaan itu dan untuk membantu profesional kesihatan mencari
tanda-tanda awal penyakit yang dikaitkan dengan sindrom Down dan masalah
kesihatan lain.
Rawatan yang Berterusan
Terdapat 3 bahagian penting yang perlu
dilakukan bagi rawatan berterusan iaitu pemeriksaan perubatan yang tetap,
membantu dalam menguruskan perkembangan dan perubahan sosial mereka serta
mengalakkan bereka berdikari.
Pemeriksaan fizikal yang dilakukan oleh
doktor melalui pemerhatian agar dapat mengesan penyakit-penyakit lain. Doktor
akan melihat perubahan dari peringkat umur agar masalah seperti seperti katarak
dan keadaan mata yang lain semasa tahun pertama bayi.
Sindrom Down merupakan salah satu kategori
kanak-kanak kurang upaya. Kanak-kanak sindrom Down secara keseluruhannya
mengalami pertumbuhan yang lambat,
kecacatan mental yang ringan atau
sederhana. Ibu bapa perlu mengetahui bahawa
kelahiran anak sindrom Down adalah
disebabkan oleh kesilapan alamiah (error
of
nature),
bukannya hukuman atas kesalahan mereka. Maka ibu bapa tidak haruslah
menyalahkan diri mereka atas kurniaan anak
istimewa. Kanak-kanak sindrom Down
mempunyai keupayaan kognitif yang lebih
rendah berbanding dengan kanak-kanak
normal yang lain. Persepsi masyarakat terhadap anak istimewa
sindrom Down masih
berada pada tahap yang kurang memuaskan.
Kanak-kanak sindrom Down dilihat sebagai
liabiliti (beban) dan bukan sebagai aset.
Ada sebilangan kecil masyarakat yang
berpandangan golongan ini tidak perlu
dibantu atau berbuat apa-apa kerana
mereka
'cacat'. Malah ada yang menganggap terlalu
mahal untuk membuat sebarang perubahan
bagi membantu mereka, apatah lagi
untuk menubuhkan tempat pendidikan khas,
infrastruktur fizikal, tempat-tempat khusus
dan pengangkutan awam untuk memenuhi 3
keperluan mereka dan golongan kurang upaya
lain. Meskipun golongan istimewa ini
mempunyai kebolehan yang terbatas namun
pihak kerajaan tidak pernah memandang
enteng kepada golongan yang tidak bernasib
baik ini.
Pihak Kementerian
Pendidikan Malaysia telah
mengambil langkah untuk
membela nasib golongan ini dengan menyediakan
perkhidmatan pendidikan untuk
murid-murid pemulihan khas dan berkeperluan
khas yang mempunyai masalah
penglihatan, pendengaran dan bermasalah
pembelajaran. Kategori kanak-kanak
bermasalah pembelajaran di bawah tanggung
jawab Kementerian Pendidikan Malaysia
adalah seperti sindrom Down, Autisme
ringan, Attention Deficit Hyperaktif Disorder,
terencat akal minimum termasuk masalah
mental Carebral Palsy, bermasalah
pembelajaran spesifik seperti Disleksia.
Pendidikan yang diberi menekankan kepada
perkembangan jasmani, emosi, rohani dan
intelek selaras dengan Falsafah Pendidikan
Negara. Namun begitu, pendidikan yang di
berikan mestilah setaraf dengan kemampuan
yang mereka miliki (Mohd Dan, 2007).
Pendidikan yang diterima oleh anak istimewa
ini membantu mereka untuk
mendapatkan pekerjaan. Namun demikian, peluang untuk anak istimewa
ini bekerja
masih lagi terbatas. Hal ini disebabkan oleh faktor anak istimewa
tidak mempunyai
pendidikan asas dalam bidang-bidang
tertentu menyebabkan mereka tidak berkeupayaan
dalam melaksanakan sesuatu pekerjaan.
Lantaran itu, tahap pengangguran semasa dalam
kalangan anak istimewa masih lagi tinggi
sekaligus mendorong agar sistem
pendidikan
bagi golongan tersebut dikaji semula
(Kementerian Sumber Manusia, 2006; Norani etal.,
2005). Malah dalam menghadapi senario
persaingan dalam pasaran kerja yang semakin
mencabar,
anak istimewa seharusnya dilatih dengan kemahiran vokasional yang
bersesuaian dengan kehendak dan keperluan
semasa. Sehingga kini, golongan OKU
masih belum dapat diterima sepenuhnya dalam
pasaran kerja secara terbuka. Majikan
seolah-olah takut hendak mengambil mereka
bekerja padahal mereka juga sama seperti
manusia biasa. Tetapi jika dilatih dengan
cara yang betul pasti mereka juga dapat 4
melakukan pekerjaan malah menampilkan
komitmen yang lebih tinggi dan tekun
(Zinaida Ariffin, 2006).
Anak sindrom Down memiliki kelebihan atau
kekuatan dalam pelbagai aspek
perkembangan. Mereka perlu dibantu untuk mencapai tahap yang lebih
tinggi ke arah
kehidupan yang lebih bermakna. Mereka haruslah diberi pendedahan dan
pendidikan
awal pada usia seawal mungkin. Dalam hal
ini, ibu bapa memainkan peranan utama
dalam membimbing dan mengukuhkan bakat
serta kebolehan anak sindrom Down bagi
membantu mereka melakukan pelbagai tugas
mengikut kemampuan. Sekiranya jangkaan
atau harapan ibu bapa terhadap anak sindrom
Down mereka terlalu rendah atau
sebaliknya, maka hal ini sedikit
sebanyak akan menjejaskan pencapaian
anak, justeru
menjejaskan peluang mereka menikmati
kehidupan berkualiti pada masa depan.
Rujukan
Jason Kingsley and Mitchell Levitz (1994) Count Us In:
Growing Up with Down Syndrome
Comments
Post a Comment